Wyposażenie stacji kontroli pojazdów

Fot. Hetra, Tecnotest, Bosch, Facom, Nedermann

Szczegółowe wymagania w tym zakresie regulowane są obecnie przez Rozporządzenie Ministra Transportu i Bu- downictwa z dnia 10 lutego 2006 r., opublikowane w Dzien- niku Ustaw nr 40 poz. 0275.

Zgodnie z tym aktem prawnym, każda stacja kontroli pojazdów powinna być oznaczona niebieskim szyldem z białymi napisami, zawierającymi jej kod rozpoznawczy, określenie rodzaju uprawnień i godziny otwarcia. Pod względem uprawnień stacje dzielą się najogólniej na okręgowe i podstawowe. W pierwszych wykonywany jest pełny zakres kontroli wszelkich pojazdów drogowych, w drugich obsługiwane są tylko niektóre rodzaje pojazdów w standardowym zakresie, ale mogą być też dokonywane pewne badania specjalne.

Uprawnienia konkretnej stacji podstawowej określane są za pomocą literowych symboli o następującym znaczeniu: A – motocykle i motorowery; B – samochody o dopuszczalnej masie całkowitej do 3,5 t; C – samochody o dopuszczalnej masie całkowitej od 3,5 t do 16 t; CC – samochody o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 3,5 t; D – autobusy o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 3,5 t; T – ciągniki rolnicze; E – przyczepy holowane przez pojazdy, do których kontroli stacja jest upoważniona. Ponadto litera a oznacza prawo do badań autobusów o dopuszczalnej prędkości 100 km/h; c – pojazdów zasilanych gazem; d – pojazdów zarejestrowanych po raz pierwszy za granicą lub pojazdów nowego typu produkowanych lub importowanych jako jeden egzemplarz rocznie; e – pojazdów skierowanych na badanie techniczne przez organ kontroli ruchu drogowego lub starostę, dla których wymagane jest specjalistyczne badanie, oraz pojazdów, w których dokonano zmian konstrukcyjnych lub wymiany elementów powodujących zmianę danych w dowodzie rejestracyjnym; f – pojazdów typu SAM w zakresie ich zgodności z warunkami technicznymi. Stacje uprawnione do nadawania pojazdom cech identyfikacyjnych (numerów) oznaczane są literą h.

	Stanowiska kontrolne Stacja musi mieć co najmniej dwa stanowiska do wykonywania badań technicznych pojazdów: jedno przeznaczone do pomiarów akustycznych i usytuowane na zewnątrz budynków, drugie zlokalizowane w odrębnym pomieszczeniu (dla pojazdów powyżej 3,5 t), przelotowym, zapewniającym jeden kierunek ruchu i wyposażonym w niezbędne urządzenia kontrolne i pomocnicze. Powinna też zapewniać możliwość parkowania pojazdów oczekujących na badanie techniczne (co najmniej 4 miejsca dla pojazdów o dopuszczalnej masie całkowitej do 3,5 t i 2 miejsca dla pozostałych pojazdów). Wjazd na stanowiska kontrolne musi mieć nawierzchnię utwardzoną na długości co najmniej 3,0 m dla pojazdów o do- puszczalnej masie całkowitej do 3,5 t oraz 6,0 m – dla pojazdów większych. Stanowisko kontrolne składa się z poziomej posadzki, zwanej ławą pomiarową, kanału przeglądowego lub urządzenia do podnoszenia całego pojazdu, wyposażenia kontrolno-pomiarowego, a także powierzchni pomocniczej mieszczącej urządzenia i przyrządy. Ławy pomiarowe powinny mieć szerokość nie mniejszą niż 2,4 m (dla pojazdów o dopuszczalnej masie całkowitej do 3,5 t) lub 2,8 m (dla pojazdów większych). Ich długość musi wynosić odpowiednio: co najmniej 5,0 m lub 8,0 m. Długość kanału przeglądowego (bez schodów znajdujących się na jego końcu lub początku) nie powinna być mniejsza niż 6,0 m w przypadku pojazdów o dopuszczalnej masie całkowitej do 3,5 t, 12,0 m – dla pojazdów większych oraz 18,0 m – dla pojazdów o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 3,5 t z przyczepami. Prawidłowa szerokość mieści się odpowiednio w granicach: od 0,6 do 0,9 m i od 0,7 do 1,0 m; a głębokość w przedziale: od 1,3 m do 1,8 m. Wewnątrz kanału potrzebne są przesuwne platformy lub stałe boczne stopnie, umożliwiające diagnoście zajęcie pozycji podwyższonej, oświetlenie elektryczne (zwłaszcza przenośne) o bezpiecznym napięciu zasilania oraz wentylacja nawiewna. Ścieki z kanału muszą być odprowadzane do specjalnej instalacji kanalizacyjnej. Kanał należy wyposażyć w urządzenie do podnoszenia osi pojazdu o udźwigu co najmniej 20 kN (do pojazdów o dopuszczalnej masie całkowitej do 3,5 t) bądź 115 kN (do pojazdów cięższych). Całe stanowisko kontrolne musi być dłuższe od kanału przeglądowego o co najmniej 2,0 m albo od urządzenia do podnoszenia o co najmniej 1,5 m. Po obu stronach ławy pomiarowej lub urządzenia do podnoszenia pojazdu powinna znajdować s ię całkowicie wolna powierzchnia robocza o szerokości co najmniej 0,7 m. Podłoga i ściany stanowiska kontrolnego do wysokości co najmniej 1,8 m oraz wnętrze kanału przeglądowego muszą być łatwo zmywalne. Wymiary stanowiska zewnętrznego nie powinny być mniejsze niż: 8,5 x 10,5 m – dla pojazdów o dopuszczalnej masie całkowitej do 3,5 t oraz 8,5 x 16,5 m – dla pozostałych. Nawierzchnia musi być utwardzona masą bitumiczną lub betonem, kostką bądź klinkierem.


^{Rys.: Rolkowe stanowisko do kontroli skuteczności hamulców: (u góry) główne elementy systemu, (w środku) zabudowa rolek w ławie pomiarowej, (u dołu) sposób prowadzenia badań}
^{Rys. poniżej: Pomocniczy dźwignik kanałowy do unoszenia osi badanych pojazdów}

Wyposażenie stacji

Minimalne wyposażenie technologiczne stanowiska kontrolnego obejmuje instalacje:

elektryczną (także z napięciem bezpiecznym);
sprężonego powietrza o ciśnieniu roboczym co najmniej 0,6 Mpa;
kanalizacyjną z odprowadzeniem ścieków do studzienki bezodpływowej lub do instalacji technologicznej;
wentylacyjną (typu grawitacyjnego oraz mechanicznego nawiewno-wywiewnego) z alarmowym czujnikiem nadmiernego stężenia tlenku węgla, automatycznie uruchamiającym tryb awaryjny wentylacji;
wyciągową do spalin, z indywidualnymi końcówkami na rury wydechowe badanych pojazdów;
grzewczą;
alarmową z czujnikami nadmiernego stężenia gazu płynnego i ziemnego podczas badań pojazdów zasilanych gazem.

Listę urządzeń kontrolno-pomiarowych koniecznych w stacjach kontroli pojazdów zawiera załączona tabela. Komplet ten wymaga jeszcze uzupełnienia profesjonalnym zestawem narzędzi monterskich i przyrządów mierniczych ogólnego przeznaczenia, w tym kluczy dynamometrycznych. W placówkach o statusie okręgowym pomiar geometrii ustawienia kół i osi pojazdu nie może być zastępowany kontrolą zbieżności. Tam też, w przeciwieństwie do stacji podstawowych, obowiązkowym wyposażeniem jest elektroniczny detektor gazów do kontroli nieszczelności instalacji gazowej. Wyposażenie kontrolno-pomiarowe może być wspólne dla kilku stanowisk kontrolnych jednej stacji.


^{Rys.: Elementy systemu kontroli geometrii ustawienia kół i osi}	^{Rys.: Uniwersalny przyrząd do sprawdzania zasięgu i jasności świateł głównych}

Wszystkie urządzenia do badań pojazdów muszą być atestowane przez jednostki do tego upoważnione i mieć oznakowanie w postaci symbolu CE, jeżeli jest ono wymagane przepisami o systemie oceny zgodności. Deklaracje zgodności dla urządzeń i przyrządów, w stosunku do których są one wymagane, powinny być sporządzone w języku polskim. Dopuszcza się korzystanie z deklaracji w innym języku wraz z jej pisemnym przekładem na język polski. Wyposażenie wymienione w tabeli podlega odpowiednio okresowej kontroli eksploatacyjnej, metrologicznej i prowadzonej przez dozór techniczny.


^{Rys.: Czytniki informacji diagnostycznych systemu OBD II/EOBD. Z lewej: w wersji współpracującej z komputerem, z prawej: jako przyrząd samodzielny}

Obowiązkowe dla każdej stacji kontroli pojazdów jest także wywieszenie w widocznym miejscu następujących dokumentów: kopii zaświadczenia potwierdzającego wpis do rejestru przedsiębiorców prowadzących stację kontroli pojazdów, tabeli opłat za badania techniczne pojazdów, wykazu czynności kontrolnych oraz metod i kryteriów oceny stanu technicznego pojazdu, wzorów dokumentów stosowanych przy badaniach oraz wykazu zatrudnionych diagnostów.

Poszczególne urządzenia diagnostyczne

Urządzenie rolkowe do kontroli hamulców powinno składać się z osobnej jednostki sterująco-wskaźnikowej (umożliwiającej rejestrację wyników pomiarów i wydruk standardowych protokołów), dwóch niezależnie funkcjonujących zestawów rolek napędowych do pomiaru siły hamowania (obu kół jednej osi równocześnie i osobno każdego z nich), miernika nacisku na pedał hamulca oraz miernika ciśnienia powietrza w pneumatycznych układach hamulcowych (jeśli wchodzi to w zakres kompetencji stacji).


^{Rys.: Wózek warsztatowy z zestawem samochodowych narzędzi monterskich}	^{Rys.: Indywidualne przyłącze centralnej instalacji odsysania spalin}

Do badań motocykli potrzebne są urządzenia zapewniające nacisk koła z siłą co najmniej 5 kN i przystosowane do średnic obręczy kół w minimalnym zakresie od 10” do 16”. Dla pojazdów o dmc do 3,5 t nacisk osi musi wynosić co najmniej 20 kN, przy średnicy obręczy kół od 12” do 20” (do 28” dla ciągników rolniczych). W pojazdach o dmc ponad 3,5 t minimalny nacisk osi to 115 kN, przy średnicach obręczy kół od 16” do 24” (33” dla ciągników rolniczych). Prawidłowy rozstaw rolek nie może być większy niż 900 mm – dla pojazdów o dmc do 3,5 t, 1300 mm – dla pojazdów cięższych i 900 mm dla urządzeń uniwersalnych. Prędkość obwodowa rolek napędowych powinna wynosić: 4-6 km/h – dla motocykli i pojazdów o dmc do 3,5 t; 2-3 km/h – dla pojazdów o dmc ponad 3,5 t. Urządzenia uniwersalne winny dysponować dwiema tymi prędkościami, przełączanymi odpowiednio przez diagnostę.

Pomiary dokonywane są w następujących jednostkach: siła hamowania w niutonach [N] lub kiloniutonach [kN], nacisk na pedał hamulca w niutonach [N] lub dekaniutonach [daN], ciśnienie powietrza w megapaskalach [MPa] lub barach [bar]. Zakresy wskazań siły hamowania: 0 do 3000 N (3 kN) – dla motocykli; 0 do 6000 N (6 kN) – dla pojazdów o dmc do 3,5 t; 0 do 30000 N (30 kN) – dla pozostałych pojazdów i urządzeń uniwersalnych do kontroli hamulców pojazdów.

Urządzenia płytowe (najazdowe) do kontroli działania hamulców powinno składać się z osobnej jednostki sterująco-wskaźnikowej, dwu lub czterech niezależnych płyt najazdowych i miernika nacisku na pedał hamulca. Musi przy tym umożliwiać pomiar z miejsca kierowcy pojazdu za pomocą sterownika ręcznego (pilota). Pozostałe wymogi są takie same, jak w przypadku urządzenia rolkowego. Płyty muszą być przystosowane do najazdu z prędkością do 15 km/h.

Opóźnieniomierz składa się z rejestratora lub czujnika opóźnienia pojazdu, czujnika nacisku na pedał hamulca i układu pomiarowego. Może być zasilany z własnego źródła energii lub z instalacji elektrycznej samochodu 12/24 V. Powinien zapewniać rejestrację wyników pomiaru i drukowanie standardowych protokołów, z u- względnieniem następujących wielkości: opóźnienie hamowania w m/s2 lub w procentach przyspieszenia ziemskiego; nacisk na pedał hamulca w niutonach lub dekaniutonach.

Przyrządy do kontroli geometrii ustawienia kół i osi pojazdu składają się z centralnej jednostki sterująco-rejestrującej, zespołów pomiarowych mocowanych bezpośrednio do obręczy kół oraz wyposażenia pomocniczego (obrotnice pod koła kierowane, płyty wyrównawcze pod koła niekierowane, blokady pedału hamulca, blokady koła kierownicy).

Urządzenie powinno mierzyć:

zbieżność całkowitą kół jednej osi z dokładnością do 5' (minut kątowych) lub 0,4 mm;
kąt pochylenia koła (dokładność 5');
kąt pochylenia osi zwrotnicy (dokładność 10');
kąt wyprzedzenia osi zwrotnicy (dokładność 10');
maksymalny kąt skrętu kół (dokładność 1o);
różnicę kątów skrętu kół (dokładność 1o);
śladowość kół (dokładność 1 mm);
nierównoległość osi (dokładność 1 mm).

Przyrząd do wymuszania kontrolowanego nacisku na mechanizm sterowania hamulcem najazdowym przyczepy składa się z jednostki sterująco-wskaźnikowej, zespołu siłownikowego do wywierania (przyrządy czynne) lub przenoszenia (przyrządy bierne) nacisku na mechanizm sterowania hamulcami przyczepy oraz układu pomiaru siły nacisku. Powinien łączyć się sztywno z mechanizmem najazdowym przyczepy bez jego demontażu i zapewniać uruchamianie hamulców w przyczepach o dmc od 400 kg do 3500 kg.

Maksymalna siła nacisku (wywieranego lub przenoszonego) nie może być mniejsza niż 400 daN.

Urządzenie do kontroli skuteczności tłumienia drgań zawieszenia pojazdu o dopuszczalnej masie całkowitej do 3,5 t może opierać się na dowolnej metodzie testów wymuszających drgania. Dopuszczalny błąd pomiaru nacisku masy badanej osi pojazdu na układ wymuszający drgania nie powinien być większy od +2 %.

Czytnik informacji diagnostycznej układów OBD II/EOBD powinien:

być wyposażony w złącze do diagnostycznej sieci pokładowej, zgodne z normą ISO/DIS 15031-3 (SAE J1962);
zapewniać drukowanie protokołów pomiarowych;
mieć oprogramowanie zaprojektowane i zaimplementowane zgodnie z normą ISO/DIS 15031-4 (SAE J1978);
wyświetlać zapamiętane kody usterek DTC (związanych z emisją spalin) i ich opisy w języku polskim, zgodnie z normą ISO/DIS 15031-6 (SAE J2012), a jeżeli są to kody charakterystyczne dla danego producenta, dopuszcza się wyświetlenie tylko oznaczenia kodowego.

Przyrząd do pomiaru przepuszczalności świetlnej szyb składa się ze źródła światła białego o temperaturze barwowej 2856 K + 50 K, zespołu pomiarowego o charakterystyce optycznej podobnej do czułości oka ludzkiego i czytnika mierzonej wielkości w procentach (od 0% – brak przepuszczania strumienia świetlnego do 100 % – całkowite przepuszczanie).