Fot. Autor

Nasz kraj zajmuje szóste miejsce w UE pod względem ilości wytwarzanych odpadów. W 2011 roku przybyło ich u nas 315 kg na jednego mieszkańca, a większość (w 2011 roku – 71%) trafiła na składowiska.

Nie jest to stan zgodny z zaleceniami Unii Europejskiej zawartymi w dyrektywach: 2008/98/WE w sprawie odpadów, 99/31/WE odnośnie składowania odpadów i 2000/76/WE dotyczącej spalania odpadów. Pierwsza z nich określa hierarchię metod postępowania z odpadami, uznając za najbardziej pożądane zapobieganie ich powstawaniu. Następne w kolejności jest ich przygotowywanie do ponownego użycia bądź poddawanie recyclingowi, a ewentualnie też odzyskiwanie zawartej w nich energii poprzez procesy termiczne. Najmniej korzystne jest z tego punktu widzenia unieszkodliwianie odpadów przez ich składowanie. Dyrektywa ta nakłada też na państwa członkowskie UE obowiązek osiągnięcia określonych poziomów unieszkodliwiania i odzysku odpadów, czyli:

• do 2015 roku wprowadzenie selektywnego zbierania;
• do 2020 roku ponowne wykorzystanie lub recycling co najmniej 50% (wagowo) papieru, szkła, metali i tworzyw sztucznych.

Druga z wymienionych dyrektyw, zwana składowiskową, nakazuje w terminie do 16 lipca 2016 roku zredukować ilość odpadów komunalnych ulegających biodegradacji na składowiskach do 35% ogólnej ich masy wytworzonej w 1995 roku w danym kraju. Dyrektywa trzecia (w sprawie spalania odpadów) wprowadziła w celu ochrony środowiska naturalnego warunki obowiązujące przy termicznym przekształcaniu tych substancji.

Metody gospodarowania odpadami w 2009 roku (źródło: Eurostat)

Polska jako członek UE musi dostosowywać swe przepisy wewnętrzne do dyrektyw unijnych. Dlatego nasza Ustawa o odpadach z dnia 14 grudnia 2012 roku jest oparta na dyrektywie 2008/98/WE i nakłada na wszystkie wytwarzające je podmioty obowiązek gospodarowania nimi zgodnie z planami ustalanymi na poziomie krajowym przez Radę Ministrów, a w regionach – przez jednostki samorządu terytorialnego. Samorządy gminne muszą zapewniać odbiór odpadów komunalnych (w miarę możliwości selektywny) od wszystkich mieszkańców, a także dążyć do stworzenia instalacji odzysku i unieszkodliwiania na terenie gminy bądź wraz z innymi gminami lub przedsiębiorstwami.

Krajowy Plan Gospodarki Odpadami 2014 oparty został na dyrektywie 2008/98/WE, więc przewiduje ograniczenie do 2020 roku ilości składowanych biodegradowalnych odpadów komunalnych do poziomu 1,5 mln ton, czyli 35% masy wytworzonej w 1995 roku, co oznacza konieczność rozwoju nowocześniejszych metod gospodarowania. Oprócz wspomnianych już zadań unijnych dokument ten ustanawia także inne cele, m. in. objęcie w 2015 roku wszystkich mieszkańców Polski zorganizowanym systemem odbioru odpadów oraz selektywnym ich zbiorem, ograniczenie do 2014 roku liczby składowisk do 200 oraz stały procentowy wzrost recyklingu. Za najbardziej pożądane uznaje się tu zakłady:

• termicznego przekształcania odpadów komunalnych (ZTPOK), powszechnie nazywane spalarniami;
• mechaniczno-biologicznego przekształcania odpadów (MBT).

Pierwsze, oprócz przyjaznego dla środowiska gospodarowania odpadami (10–20-krotne ograniczenie emisji CO₂), pozwalają też na uzyskanie energii elektrycznej i ciepła bez konieczności zużycia i transportu paliw naturalnych.

Wojewódzkie plany gospodarowania odpadami (WPGO) przewidują łącznie budowę lub modernizację 87–97 kompostowni i zakładów fermentacji, 28–30 zakładów MBT oraz 27 sortowni. W przypadku kosztownych instalacji ZTPOK postanowiono na początek utworzyć 6 obiektów tego typu (w Krakowie, Koninie, Poznaniu, Bydgoszczy, Szczecinie i Białymstoku).

Zapowiedziane zmniejszenie liczby składowisk może napotkać znaczne trudności, gdyż obecnie trafia na nie zdecydowana większość odpadów komunalnych w Polsce, a w dodatku mamy wciąż sporo tzw. dzikich wysypisk. Przeprowadzona w kwietniu 2010 roku kontrola NIK wykazała ich obecność w 92% kontrolowanych gmin. Od tego czasu wiele z nich zostało zlikwidowanych, lecz nie ma pewności, czy nie powstały nowe.

Tweet

Piotr Kardasz
Politechnika Wrocławska