strona główna Forum profesjonalistów Najważniejsze na marginesie?
2013-10-21, ostatnia aktualizacja 2013-10-21 06:32

Najważniejsze na marginesie?

Fot. Auto Service Equipment, Cartec, Launch, Wimad, valleypacific.com

Fot. Auto Service Equipment, Cartec, Launch, Wimad, valleypacific.com

Prawidłowa geometria ustawienia kół pojazdów ma dla bezpieczeństwa ruchu drogowego znaczenie wręcz pierwszoplanowe, obok stanu bieżników opon oraz układów hamulcowych i kierowniczych. Mimo tego wydaje się być przez wszystkich zainteresowanych traktowana mało odpowiedzialnie. Zapytaliśmy więc kompetentnych w tej dziedzinie krajowych ekspertów o:

• główne czynniki organizacyjno-prawne, techniczne bądź ekonomiczne, wpływające na lekceważenie tak ważnej problematyki;

• sytuacje, w których kontrola i ewentualna korekta geometrii kół powinna być bezwzględnie obowiązkowa;

• minimalny (podstawowy) zakres badań, jaki powinny realizować nowoczesne urządzenia diagnostyczne do kontroli podwozi;

• podmioty szczególnie predysponowane do popularyzacji tego rodzaju diagnostyki w Polsce.

ustawienia geometrii

Zenon Majkut

Wimad

Skala absurdu

Wszystkie cztery pytania prowokują do odpowiedzi wykazujących, co jest nie tak, czyli ogólnie rzecz biorąc – do narzekań. Są też jednak powody do optymizmu, choćby fakt wprowadzenia na polski rynek w ostatnich 5 latach przez naszą firmę ponad 1000 wysokiej klasy amerykańskich urządzeń Hunter, produkowanych przez światowego potentata w dziedzinie pomiaru ustawienia geometrii kół.

Przywołana w pierwszym pytaniu grupa czynników organizacyjno-prawnych kojarzy się automatycznie ze stacjami kontroli pojazdów, bo tam takie urządzenia są wyposażeniem obowiązkowym. Konieczność sprawdzania geometrii powinna wymuszać też wykonywanie niezbędnych regulacji i napraw, polegających na wymianie zużytych elementów. Tak by było pod warunkiem, że przepisy nakazywałyby kontrolną procedurę we wszystkich pojazdach pojawiających się na SKP, niezależnie od rodzaju przeglądu. Niestety przepis ogranicza nakaz sprawdzania geometrii tylko do pojazdów sprowadzonych z zagranicy lub takich, których dowód rejestracyjny został zatrzymany przez policję ze względu na niezdolność do dalszej jazdy. Tymczasem podczas rutynowej kontroli drogowej policjantowi znacznie trudniej jest zauważyć niewłaściwą geometrię niż rozbitą szybę lub reflektor albo wyciek płynów. Same SKP też kontrolują geometrię na ogół niechętnie z powodu braku odpowiednio wykwalifikowanych diagnostów, a trochę i dlatego, że urządzenie niewykorzystywane nie zużywa się i nie wymaga serwisowania, więc niższe są koszty jego "eksploatacji" przy identycznej cenie przeglądu. W dodatku nie jest wymagane prowadzenie ewidencji takich pomiarów ani archiwizacja ich protokołów. Absurd? Podobnych mógłbym w tej dziedzinie wyliczyć wiele. Na przykład temat tabu: nowe samochody trafiające do SKP po raz pierwszy dopiero po trzech latach, więc często po przebiegu ponad 100 000 km!

ustawienia geometrii

Czynnikami hamującymi modernizację polskich SKP są też dwie organizacje: PISKP i Ministerstwo Infrastruktury. Pierwsza powstała i działa po to, aby chronić istniejące już placówki i przeciwstawia się wszelkim zmianom ich wyposażenia i procedur diagnostycznych. Z kolei ministerstwo sankcjonuje i broni status quo, nie dopuszczając żadnych zmian ani w przepisach, ani w procedurach. Dzięki temu w drugiej dekadzie XXI wieku nie są konieczne wydruki z urządzeń diagnostycznych jako zasadniczy dowód wykonanego badania technicznego, a żadna z polskich SKP nie jest w zakresie badania geometrii przygotowana do realizacji procedur np. BMW, Mercedesa i Porsche!

Poważną przyczyną patologicznych zjawisk jest prywatyzacja SKP sprawiająca, iż zbyt rygorystyczny diagnosta traci klientów na rzecz konkurencji.

Niektórzy z nas pamiętają, jak kilkadziesiąt lat temu każdy samochód na stacji diagnostycznej miał mierzoną tzw. zbieżność przy każdym przeglądzie. Teraz przepisy nie nakładają obowiązku pomiaru geometrii ustawienia kół przy okresowym przeglądzie rejestracyjnym. Tymczasem pomiar i ewentualna regulacja geometrii jest konieczna po każdej naprawie i wymianie części w obrębie zawieszenia i układu hamulcowego oraz po każdej naprawie powypadkowej. Każda wymiana części lub zmiana ustawienia elementów regulowanych zmienia wartości parametrów geometrycznych i to nie tylko podstawowych, lecz także tych rzadko sprawdzanych, jak np. wartości i symetria kątów WOZ i POZ. Niewiele serwisów zdaje sobie sprawę, że korekta choćby jednego parametru w zawieszeniu może wpłynąć na inne kąty. Niektóre serwisy nie widzą związku między "mechaniczną" geometrią ustawienia kół a nowoczesnymi systemami kontroli jazdy, np. ESP, nie przywiązują też wagi do geometrii tylnej osi. Tu znów przykłady można mnożyć, a powód jest jeden: brak szkolenia.

Jeśli chodzi o techniczne możliwości sprzętu, to nowoczesne urządzenia pomiarowe można podzielić na przeznaczone do:

  • szybkiego (do 1 minuty z wydrukiem protokołu) pomiaru w technologii 3D kilku (najczęściej sześciu) parametrów geometrycznych, bez pełnego stanowiska diagnostycznego;
  • pomiaru i regulacji ustawienia kół i osi na profesjonalnych stanowiskach z zestawem obrotnic i tylnych płyt przesuwnych (odprężnych).

Urządzenia do szybkiej weryfikacji geometrii pozwalają szybko stwierdzić, czy pojazd może dalej bezpiecznie jeździć, czy też wymaga dokładniejszych badań. Takiej kontroli powinny podlegać wszystkie samochody przyjeżdżające do serwisu.

Współczesne urządzenia do szczegółowych pomiarów i regulacji geometrii mierzą od kilku do aż ponad 50 parametrów ustawienia kół w samochodzie. Oczywiście ilość i wnikliwość pomiarów zależy od specjalizacji serwisu i rodzaju niewłaściwych zachowań pojazdu. Dla prawidłowego zdiagnozowania znakomitej większości samochodów wystarczy skontrolować parametry dobrze określone w rozporządzeniu o SKP, czyli: zbieżności połówkowe wszystkich kół, zbieżności całkowite przedniej i tylnej osi, pochylenia wszystkich kół, pochylenia osi zwrotnicy kół przednich, wyprzedzenia osi zwrotnicy kół przednich, różnice kątów skrętu kół, maksymalne skręty kół, śladowość i nierównoległość osi.

Z przyczyn już wcześniej wspomnianych inicjatywa poprawy sytuacji powinna wyjść z samej góry, czyli od Ministerstwa Infrastruktury, Policji, Inspekcji Transportu Drogowego. Główną w tym przeszkodą jest brak sprzętu do badań prowadzonych na drodze, lecz już następną w kolejności – brak wiedzy. W Polsce firm szkolących w zakresie geometrii jest zaledwie kilka. Po prostu nie jest to biznes, bo przy niskim koszcie szkolenia (ok. 300 zł od osoby) i tak brakuje chętnych. Poza tym całe takie szkolenie omawia sposób posługiwania się konkretnym urządzeniem. W efekcie mechanik mający dokonać pomiaru innym sprzętem okazuje się całkowicie bezradny. Uniwersalnej wiedzy mogłoby tu dostarczać poważnie traktowane szkolnictwo zawodowe, lecz takiego, niestety, nie mamy.

ustawienia geometrii

Michał Szlęzak

Cartec

Wysoki poziom komplikacji

Problem jest bardzo szeroki i nie ma dla niego jednego prostego rozwiązania ani też jednej przyczyny takiego stanu rzeczy. W badaniach okresowych, z wyjątkiem pokolizyjnych, wykonywanych w SKP nie istnieje jednoznaczny obowiązek kontroli geometrii. Użycie przeznaczonych do tego celu urządzeń leży w gestii diagnosty, a ten zwykle nie ma czasu (i chęci) na wykonywanie żmudnej procedury pomiarowej.

Czas badania oraz poziom komplikacji najpopularniejszych systemów do kontroli geometrii jest, moim zdaniem, kolejnym czynnikiem wpływającym na niewielką popularność tego rodzaju prac. Wymóg zachowania odpowiednich parametrów podłoża na stanowisku pomiarowym, konieczność kompensacji bicia każdego z uchwytów, czy choćby tak banalna rzecz, jak brak zestawu komputerowego (czyli bazy danych pojazdów) i przymus wyszukiwania danych regulacyjnych w zewnętrznych źródłach – powodują, że i mechanikom, i klientom, badanie geometrii jawi się jako coś wyjątkowo uprzykrzającego życie.

Wszystko to prowadzi do kolejnego wniosku: jakość urządzeń do badania geometrii jest przeważnie niska. Na stacjach kontroli dominują tzw. "półkowniki", czyli najtańsze, najczęściej laserowe, systemy (jedynym kryterium ich przydatności jest posiadanie certyfikatu ITS/TDT), rzadko i niechętnie używane. Warsztaty z kolei, z racji rzeczywistego użytkowania tych urządzeń, stawiają w większości na technologię CCD, która również nie należy do zbyt przyjaznych, gdyż dotyczą jej niemal wszystkie podniesione przeze mnie wcześniej zarzuty. Koronnym argumentem przemawiającym za wyborem tej czy innej technologii jest, rzecz jasna, cena. I chociaż ceny nowoczesnych i szybkich urządzeń 3D spadły od momentu debiutu na naszym rynku o ponad połowę, to są one ciągle zbyt wysokie dla przeciętnego polskiego warsztatu. Muszę zaznaczyć, że jest to wg mnie jedyna wada maszyn pracujących w tym systemie i pozostaje mieć nadzieję na dalsze obniżki ich cen, co spowoduje popularyzację tego nowoczesnego rozwiązania w naszych serwisach.

Niestety w naszym kraju panuje przekonanie, że obowiązkowe równa się głupie. Dlatego nie przepadam za klasyfikowaniem czegokolwiek do tej kategorii. Z drugiej strony funkcjonuje również zasada: nieobowiązkowe równa się zbędne, co niestety wynika m.in. z niskiej kultury technicznej. Zbyt często podchodzimy do pojazdów w myśl reguły: skoro przeszedł przegląd, to jest sprawny, co, gdyby miało odpowiadać prawdzie, wymagałoby znacznego rozszerzenia zakresu kontroli na stacjach diagnostycznych. W praktyce nie mam przekonania, czy nasi kierowcy przywykliby do zachodniego systemu kontroli stanu technicznego oraz jak wielki odsetek pojazdów tak gruntownych przeglądów by nie przechodził. Dlatego stoję na stanowisku, iż nie należy rozszerzać zakresu badań ponad stan aktualny. Stawiałbym raczej na edukację kierowców i podkreślanie roli prawidłowej geometrii podwozia w bezpieczeństwie poruszania się samochodami. Wielką rolę do odegrania mają tutaj, w mojej ocenie, serwisy oponiarskie, w których naturalnym rozszerzeniem oferowanych usług powinna być geometria podwozia. Opony są jedną z pierwszych "ofiar" złych ustawień zawieszenia i to klienci tych warsztatów powinni automatycznie otrzymywać ofertę sprawdzenia zbieżności i pozostałych kątów.

ustawienia geometrii

W tym kontekście obowiązkowa powinna być kontrola geometrii w pojazdach, w których wymieniane są opony, szczególnie na nowe. Przy czym obowiązek ten rozumiem jako konieczność złożenia takiej propozycji klientowi przez serwis, wraz z uświadomieniem mu potencjalnych konsekwencji zaniechania.

Minimalny zakres badań, jakie mają wykonywać urządzenia do geometrii, jest ściśle określony w Rozporządzeniu Ministra Transportu w Dzienniku Ustaw nr 40 z roku 2006 i aktualnie oferowane urządzenia do geometrii z nawiązką je spełniają. Jedyne, co ze swojej strony bym dodał, to rozszerzone możliwości sprawdzania powypadkowej historii pojazdów (plagi naszego kraju) – coś na kształt pomiaru punktów bazowych. Są to funkcjonalności już dostępne w lepszych modelach urządzeń 3D, chętnie bym je widział "pod strzechą" w prostszych wersjach.

W mojej ocenie, wiodącą rolą w uświadamianiu wagi prawidłowego ustawienia kół pojazdów powinni pełnić producenci opon oraz serwisy ogumienia – to oni, z powodów podanych wyżej, powinni zająć się upowszechnieniem świadomości o istotnej roli poprawnej geometrii podwozia samochodu. Sposób na upowszechnienie tej wiedzy widzę w uczciwym informowaniu klientów o konsekwencjach zaniedbań.

Warto w tym momencie również przywołać świetną akcję edukacyjną, jaką na przełomie wieków przeprowadzili producenci amortyzatorów, z Monroe na czele. W prosty i bezpośredni sposób przedstawiono Polakom konsekwencje złego stanu tych elementów. Być może zaangażowanie producentów urządzeń do geometrii, jak Snap-On Equipment (marki John Bean i Hofmann), Precyzja lub Hunter – pozwoliłoby na uruchomienie podobnej kampanii społecznej. Nie należy zapominać również o co najmniej kilku organizacjach rządowych i parlamentarnych, które za cel stawiają sobie poprawę bezpieczeństwa ruchu drogowego, wśród których wyróżniłbym Parlamentarny Zespół ds. Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego oraz grupę roboczą pracującą przy Narodowym Programie Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego 2013–2020. Z całą pewnością obie te instytucje są najbliżej tworzenia przepisów oraz mają na ich kształt największy wpływ.

ustawienia geometrii

Andrzej Kowalewski

Launch Polska

Większość nie widzi problemu

Kontrola geometrii podwozi to problem pod każdym względem dość złożony. Przede wszystkim zdecydowana większość użytkowników samochodów nie ma najmniejszego pojęcia o jego wpływie na bezpieczeństwo jazdy, zużywanie się podzespołów układu kierowniczego i zawieszenia pojazdu. W związku z tym nie widzą w ogóle tego problemu. W sytuacji, gdy pojazd z jakiegokolwiek powodu trafia do warsztatu, a jego personel proponuje wykonanie sprawdzenia parametrów geometrii ustawienia kół i osi, informując o dodatkowych kosztach z tym związanych, klient zdecydowanie odmawia zlecenia takiej usługi. Koszt jej wykonania obecnie kształtuje się na poziomie 30 zł za pomiar zbieżności kół i 60 zł za pełną kontrolę geometrii. Są to niewielkie kwoty, biorąc pod uwagę konieczność zainwestowania w sprzęt pomiarowy środków wynoszących co najmniej 25–30 tysięcy złotych.

Tymczasem nieprawidłowe wartości parametrów geometrycznych mogą wynikać z warunków eksploatacyjnych pojazdu, źle przeprowadzonych czynności naprawczych i regulacyjnych, znacznego okresu eksploatacji pojazdu i jego ogólnie złego stanu technicznego. Przede wszystkim występują one w pojazdach powypadkowych, w których nastąpiło odkształcenie elementów odpowiedzialnych za utrzymanie prawidłowej pozycji elementów zawieszenia.

Minimalny zakres badań realizowanych przez nowoczesne urządzenia diagnostyczne do geometrii podwozi wynika bezpośrednio z konstrukcji i funkcji konkretnych samochodowych zespołów.

Tak więc zadaniem układu kierowniczego jest nadawanie pojazdowi kierunku jazdy zgodnego z wolą kierowcy. Układ ten musi zapewniać samoczynne utrzymywanie się kierunku jazdy przy ustawieniu kół do jazdy na wprost, toczenie się kół kierowanych bez poślizgu na łuku drogi oraz ich samoczynny powrót do jazdy na wprost po wykonanym skręcie. Warunki te są możliwe do spełnienia poprzez konstrukcyjne nadanie poszczególnym elementom układu kierowniczego odpowiednich parametrów geometrycznych.

ustawienia geometrii

Geometria kół i osi pojazdów samochodowych opisuje zjawiska zachodzące w trakcie przemieszczania się kół, wynikające z warunków pracy zawieszenia i układu kierowniczego. Istotne znaczenie przy konstruowaniu współczesnych samochodów ma elastokinematyka, czyli ogół zachowań związanych ze zmianą ustawienia kół, wywoływanych siłami i momentami oddziałującymi pomiędzy oponą a nawierzchnią oraz przemieszczaniem wzdłużnym kół, mającym przeciwdziałać kinematycznym zmianom ich ustawienia.

W celu zapewnienia odpowiednich właściwości ruchowych oraz przeciwdziałania nadmiernemu zużywaniu się opon określane są przez konstruktorów wymagane wartości kątów ustawienia kół wraz z dopuszczalnymi odchyłkami. Dotyczy to kół przednich wszystkich pojazdów oraz kół tylnych – z wyjątkiem osadzonych na napędzanej osi sztywnej.

Do podstawowych regulowanych parametrów ustawienia kół należą: zbieżność, kąt pochylenia koła, kąt wyprzedzenia osi obrotu zwrotnicy. Pozostałe, czyli kąt pochylenia osi zwrotnicy, promień zataczania, przesunięcie osi zwrotnicy względem osi koła oraz różnica kątów skrętu koła wewnętrznego i zewnętrznego – nie są regulowane, lecz nadane w trakcie konstruowania pojazdu.

Zarówno pierwsza, jak i druga grupa parametrów geometrii kół musi być poddawana badaniom kontrolnym ze względu na bezpieczeństwo ruchu drogowego. Bardzo ważnymi parametrami są pod tym względem również: odchylenie geometrycznej osi jazdy od osi symetrii pojazdu, śladowość kół (symetryczność ustawienia kół między stroną lewą i prawą). Parametry te powinny byś sprawdzane zwłaszcza w pojazdach powypadkowych.

Udzielenie jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, kto powinien w Polsce popularyzować diagnostykę podwozi, jest bardzo trudnym zadaniem. Myślę jednak, że zadanie to powinny realizować stacje kontroli pojazdów w trakcie przeprowadzania okresowych badań technicznych. Diagności wykonujący badania mogą najbardziej wpływać na świadomość kierowców, informując ich o zagrożeniach towarzyszących eksploatacji pojazdu z nieprawidłowymi parametrami geometrii ustawienia kół i osi pojazdu.

ustawienia geometrii

Paweł Chomiak

Auto Service Equipment

Tak być nie powinno

Praktyka pokazuje, że o sprawdzeniu zbieżności myślimy dopiero wtedy, gdy z pojazdem dzieje się coś niepokojącego, auto ściąga na prawo lub w lewo, mamy problemy z kierownicą itp. Dopiero wtedy udajemy się do warsztatu. Mało kto zdaje sobie sprawę, że źle ustawiona zbieżność kół może być niebezpieczna podczas jazdy. Nieprawidłowe ustawienie geometrii kół to też groźba uszkodzenia niektórych elementów samochodu czy nawet większe zużycie paliwa.

Z kolei z punktu widzenia warsztatów samochodowych zakup urządzenia do sprawdzania geometrii kół wiąże się ze znacznym wydatkiem, co przy małym zainteresowaniu klientów tego rodzaju usługami sprawia, że stają się one mało opłacalne. Tak być nie powinno, gdyż ustawienie kół może zmieniać się na skutek wymiany bądź normalnego zużycia części zawieszenia, łożysk kół, przegubów drążków kierowniczych itd. Dlatego, moim zdaniem, po każdej naprawie tych elementów należy korygować ustawienia geometrii kół.

ustawienia geometrii

Trudno odpowiedzieć jednoznacznie na pytanie, czego powinniśmy wymagać od sprzętu do diagnozowania samochodowych podwozi. Od nowoczesnych urządzeń diagnostycznych oczekujemy przede wszystkim ujawniania konkretnych zagrożeń dla bezpiecznej eksploatacji pojazdu.

Faktem jest bowiem, iż nawet samochody bez przeszłości wypadkowej nie mają poprawnych wartości ustawienia kół, gdyż zmieniają się one w trakcie normalnego użytkowania samochodu. Jest to konsekwencja normalnego zużywania się elementów zawieszenia, łożyskowania kół i układu kierowniczego. W takiej sytuacji dochodzi do zwiększonych oporów toczenia, a co za tym idzie – do nadmiernego zużycia opon oraz paliwa, a także do obniżenia poziomu bezpieczeństwa przez nietypowe reakcje samochodu na ruchy kierownicy.

Moim zdaniem, podczas rutynowego badania diagnosta powinien zwrócić uwagę, czy zbieżność i inne parametry ustawienia kół mieszczą się w podawanym przez producenta zakresie. Samo badanie geometrii musi znaleźć się na liście obowiązkowych czynności podczas corocznych przeglądów na SKP.



 

Wasi dostawcy


Podobne

Polecane


ver. 2023#2