Olej silnikowy tylko do silnika, a przekładniowy do skrzyni biegów

Fot. Total

Jednym z podstawowych zadań środków smarnych występujących w samochodach jest niwelowanie tarcia występującego na przykład w silniku lub skrzyni biegów. Przykładem takich środków są oleje silnikowe i przekładniowe. Skoro ich podstawowa funkcja jest taka sama, to czy w awaryjnej sytuacji można dolać oleju silnikowego do skrzyni biegów lub oleju przekładniowego do silnika?

Głównym zadaniem oleju silnikowego jest zapewnienie odpowiedniego smarowania ruchomych części silnika przez utworzenie trwałego filmu smarnego, który zapewni ochronę pracującym elementom. Pełnią one jednak również inne funkcje, takie jak:

odprowadzanie ciepła przez obmywanie rozgrzanych elementów oraz odprowadzanie ciepła do miski olejowej; olej pomaga utrzymywać odpowiednią temperaturę silnika (pierścień ogniowy osiąga 250°C, denko tłoka – 200°C, panewki – do 130°C); w bardzo zaawansowanych konstrukcjach stosuje się natrysk oleju na denko tłoka w celu jego chłodzenia oraz dodatkowe chłodnice oleju;
ochrona przed korozją przez dodatki zwiększające liczbę zasadową (alkaliczność oleju) w celu neutralizacji kwaśnych produktów spalania (kwaśne związki siarki, np. H2S itp.) olej zapobiega korozji; szczególnie wrażliwe są elementy wykonane z żelaza i metali kolorowych, takie jak panewki;
zapewnienie szczelności komory spalania – silnik został tak zaprojektowany, by osiągał założone ciśnienie sprężania dopiero po wprowadzeniu oleju o odpowiedniej lepkości pomiędzy pierścienie a tuleję cylindrową;
utrzymanie silnika w czystości – dzięki stosowaniu wysokiej jakości olejów bazowych oraz dodatków myjących i dyspergujących olej zapobiega odkładaniu się nisko- i wysokotemperaturowych zanieczyszczeń; pozostają one rozpuszczone w oleju i pływają w nim rozproszone, aż do momentu jego wymiany.

Zasady doboru oleju do silnika i skrzyni biegów są takie same – musi on spełniać normy jakościowe i lepkościowe, określone przez producenta pojazdu. Oleje te pracują jednak w zupełnie innych środowiskach i różnią się znacznie pod względem zastosowanych dodatków (np. do produkcji synchronizatorów używa się mosiądzu, molibdenu czy węglików spiekanych).

Oleje silnikowe nie nadają się do pracy w skrzyni biegów. Nie mają dodatków tarciowych do współpracy z synchronizatorami, przez co biegi załączałyby się bardzo ciężko. Mniejsze ilości dodatków Extreme Pressure (EP), jak np. siarka, molibden, bor – mogłyby doprowadzić do zużycia lub zatarcia skrzyni.

I odwrotnie, olej przekładniowy nie może być stosowany w silniku głównie z powodu braku rezerwy alkalicznej, czyli dodatków zasadowych neutralizujących kwaśne produkty spalania. Ma on również mniejszą ilość dodatków dyspersyjnych, zbierających zanieczyszczenia, takie jak sadza. Siarkowo-fosforowe dodatki EP powodowałyby uszkadzanie bądź zatykanie TWC czy filtrów DPF.

Ważną kwestią jest też lepkość oraz zakres temperatur pracy – bardzo różne w silniku i skrzyni biegów. Olej w silniku pracuje w znacznie szerszym zakresie temperatur i w rejonie pierścieni tłokowych osiąga nawet 250oC, co naraża go na utlenianie. W skrzyni biegów jedynym źródłem ciepła jest tarcie i olej rzadko osiąga temperaturę powyżej 100oC. Musi być jednak bardziej odporny na mrozy i działać odpowiednio już od startu, gdyż nagrzewa się bardzo powoli. Siły ścinające, jakie występują między zębami, wymagają stosowania dodatków podnoszących wskaźnik lepkości.

Należy zatem stosować produkty zgodnie z ich przeznaczeniem. Mieszanie tych dwóch rodzajów olejów może w krótkim czasie doprowadzić do kosztownej awarii.